ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးက လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှာပဲ မွေးဖွားရှင်သန်လာရင်း အသိပညာ အတတ်ပညာတွေကို လေ့လာသင်ယူရင်း ဘဝသက်တမ်းအချိန်များစွာကို လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်း အတွင်းမှာပင် အလုပ်လုပ်ရင်းကုန်ဆုံးလာစေခဲ့ပါတယ်။
အဖွဲ့အစည်း (Organization) ဆိုတာဘာလဲ။
အဖွဲ့အစည်းဆိုတာက တူညီတဲ့ဘုံရည်မှန်းချက်တွေကို ရရှိအောင်မြင်ဖို့ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးချင်းစီတိုင်းက တာဝန် ကိုယ်စီယူပြီး အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သည့် အစုအဝေးကို အဖွဲ့အစည်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။
အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုစီက ဆောင်ရွက်လုပ်ကိုင်တဲ့ သဘောသဘာဝ၊ ဖွဲ့စည်းပုံ အရွယ်အစား၊ လုပ်ဆောင်တဲ့နယ်ပယ်၊ လူဦးရေနဲ့ ရည်ရွယ်ချက်မျိုးစုံရှိနိုင်ပါတယ်။ အဖွဲ့အစည်းမှာ ပုံစံတကျဖွဲ့စည်း ထားတဲ့အဖွဲ့အစည်း (formal organization)၊ ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် စနစ်တကျဖွဲ့စည်းထားခြင်းမရှိသော်လည်း ခင်ရာမင်ရာ တန်ဖိုးထားမှု တူညီရာလူများစုစည်းဆောင်ရွက်တဲ့အဖွဲ့အစည်း (informal organization)၊ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ ဘာသာရေးစသည်ဖြင့် အဖွဲ့အစည်းပုံစံမျိုးစုံ၊ နယ်ပယ်မျိုးစုံရှိနိုင်ပါတယ်။
Characteristics of Organization ( အဖွဲ့အစည်း၏ ဝိသေသလက္ခဏာများ)
- မတူကွဲပြားသော စရိုက်၊ အပြုအမူ ကျွမ်းကျင်မှု ရှိသော သူများနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသော အဖွဲ့အစည်း အစုအဝေး ( Social Unique)
- အဖွဲ့အစည်းတွင် တိကျသော ရေတို၊ရေရှည် ရည်းမှန်းချက်၊ ပန်းတိုင်များချမှတ်ထားခြင်း (Goals)
- ဝန်ထမ်းရေးရာ အသစ်ခန့်ခြင်း၊ အစားထိုးခြင်း၊ ရာထူးတိုးခြင်းစသည့် ဝန်ထမ်းရေးရာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများရှိခြင်း ( Substitution of Personnel)
- ဝန်ထမ်းရေးရာဖွဲ့စည်းပုံရှိခြင်း ( Structure)
- လုပ်ငန်းကဏ္ဍများ၊ ဌာနများအဆင့်ဆင့် အလုပ်တာဝန်ခွဲဝေမှု ရှိခြင်း ( Division of Labour)
- ဝန်ထမ်းများ၏ ရာထူးအဆင့်အလိုက်လုပ်ပိုင်ခွင့်များအသီးသီး ရရှိထားခြင်း ( Power)
- အဖွဲ့အစည်း၏ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများ သတ်မှတ်ထားခြင်း ( Rules and Regulations)
- အဖွဲ့ဝင်များအားလုံးအပြန်အလှန်ဆက်သွယ်၍ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း (Co-operation and communication)
- ပွင့်လင်းမှု ရှိခြင်း (Openness)
Case Study ဆိုတာ ဘာလဲ။
ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတစ်ခုဆိုတာက လူတစ်ဦး၊ အုပ်စုတစ်စု၊ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု သို့မဟုတ် ဖြစ်ရပ်တစ်ခုကို နက်ရှိုင်းစွာ လေ့လာခြင်းဖြစ်တယ်။ ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတစ်ခုတွင် ဖြစ်ရပ်ရဲ့ ဖြစ်စဉ် နှင့် သမိုင်းကြောင်းတို့ရဲ့ ကဏ္ဍတိုင်းနီးပါးကို ဖြစ်ပျက်မှုစံများနှင့် အကြောင်းရင်းများကိုရှာဖွေခြင်း၊ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း တို့ပါဝင်ပါတယ်။ ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုကို စိတ်ပညာ၊ ဆေးပညာ၊ ပညာရေး၊ မနုဿဗေဒ၊ နိုင်ငံရေးသိပ္ပံနှင့် လူမှုရေးလုပ်ငန်းအပါအဝင် နယ်ပယ်များစွာတွင် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတစ်ခုရဲ့ အဓိကအချက်ကတော့ လူတစ်ဦးချင်း သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းအကြောင်း တတ်နိုင်သမျှ လေ့လာရန်ဖြစ်ပြီး၊ ထိုလေ့လာမှုမှတစ်ဆင့် အချက်အလက်တစ်ခုကိုအခြေခံပြီး ယေဘုယျအားဖြင့် အချက်အလက်ပေါင်းများစွာရရှိအောင်၊ ကောက်ချက်ပေါင်းများစွာပေါ်ထွက်လာအောင် ခွဲခြမ်းကြည့်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကံမကောင်းစွာပဲ ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတွေက လူ့အယူအဆ၊ ဘက်လိုက်မှုများပါလေ့ရှိပြီး ရလဒ်တွေက လူအများနှင့် သင့်လျော်သော ကောက်ချက်တစ်ခု ဖြစ်ရန် ခက်ခဲတတ်ပါတယ်။
ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတစ်ခု သို့မဟုတ် လူတစ်ဦး၊ အဖွဲ့ သို့မဟုတ် ဖြစ်ရပ်တစ်ခုကို နက်နက်နဲနဲလေ့လာခြင်းကို ဉာဏ်အမျှော်အမြင်ရှိရှိ သုံးတတ်လျှင် အသုံးဝင်သောသုတေသနကိရိယာတစ်ခုအဖြစ် တွေ့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ သင်စမ်းသပ်မှုပြုလုပ်ရန် ခက်ခဲသော သို့မဟုတ် လက်တွေ့ပြုလုပ်ရန် မဖြစ်နိုင်သည့်အခြေအနေများမှာ ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုများကို အကောင်းဆုံးအသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ – အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံရဲ့ ရာသီဥတုနဲ့ လူတွေရဲ့စီးပွားရေးဆက်စပ်ပုံကို သင်ကိုယ်တိုင်သွားရောက်မလေ့လာနိုင်သော်လည်း လေ့လာပြီးသား ပညာရှင် တွေ ရေးသားထားတဲ့ ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတစ်ခုကို သုံးသပ်ပြီး တွေးခေါ်နိုင်ပါတယ်။ ထိုဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတွေက ထူးခြားတဲ့ အခြေအနေတွေကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ဖို့အတွက် အထောက်အကူဖြစ်ပြီး သုတေသီတွေကို လူတစ်ဦး သို့မဟုတ် ဖြစ်ရပ်တစ်ခုရဲ့ အချက်အလက်များစွာကို စုဆောင်းဖော်ထုတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ သို့သော် ရှိလာတဲ့ အချက်အလက်တွေရဲ့ ဘက်လိုက်မှုမှန်သမျှကို သတိထားရန် အရေးကြီးပါတယ်။ ဥပမာ – အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံက ယခင်က အစာရေစာရှားပါးတာဟာ ဘာသာရေးအရမှားယွင်းမှုကြောင့်ဖြစ်တယ်လို့ မိမိသန်ရာသန်ရာကို ဆွဲတွေးပြီး မှားယွင်းစွာကောက်ချက်မချဖို့လိုအပ်ပါတယ်။
ဒါဆို အောက်ဖော်ပြပါ ဖြစ်ရပ် နှစ်ခုကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကြည့်ရအောင်။
- Case Study-1 (Scenario about Thiha)
သီဟက (၂၀၀၀) ပြည့်နှစ်မှာ မြန်မာပြည်က ထွက်ခွာပြီးကတည်းက ထိုင်း – မြန်မာနယ်စပ်မှာ KRC – EE အဖွဲ့နှင့်အတူ ပညာရေးလုပ်ငန်းတွေ ဆောင်ရွက်နေခဲ့တယ်။ ZOA နှင့် KRC – EE အဖွဲ့တို့က ကလေးတွေအားလုံးရဲ့ ကျောင်းတက်ရေးကို သေချာလုပ်ဆောင်နေကြသော်လည်း Nu Po ဒုက္ခသည် စခန်းတွင်ရှိသော ကလေးငယ်တွေဟာ ကျောင်းမတက်ကြကြောင်းကို တွေ့ရှိရပြီး ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတဲ့အချက်ကို သီဟတစ်ယောက် နားမလည်နိုင်ခဲ့ပါ။ Nu Po အဖွဲ့အစည်းက ပြောပြထားတာကတော့ ထိုအဖွဲ့တွေက Nu Po အတွက် ပညာရေးထောက်ပံ့မှု အနေနဲ့ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဘတ်ငွေ ၅၀၀,၀၀၀ ထောက်ပံ့ပေးသွင်းမည်ဖြစ်ပြီး နောက် (၅) နှစ် ဆက်လက် ထောက်ပံ့သွားမှာဖြစ်တယ်။ သီဟရဲ့ တာဝန်က ထိုပိုက်ဆံတွေကို အကောင်းဆုံးနည်းလမ်တွေနဲ့ ဘယ်လိုသုံးသင့်သလဲကို စဉ်းစားရန်ဖြစ်ပါတယ်။
သုံးသပ်ရန်မေးခွန်းများ
၁။ သီဟရှာဖွေနေတဲ့ သတင်းအချက်အလက်က ဘာလဲ။
၂။ ထိုသတင်းအချက်အလက်ကို ရရှိရန် သူဘာလုပ်သင့်လဲ။
၃။ သူဘာတွေ ရှာတွေ့မယ်လို့ သင်မျှော်လင့်ထားသလဲ။
၄။ ဘာကြောင့် ဒီ Case Study သည် အဖွဲ့အစည်း နှင့် လူထုဖွံ့ဖြိုးဖို့အတွက် အရေးကြီးသလဲ။
၅။ တွေ့ရှိမှုတွေဟာ ဒုက္ခသည်စခန်းရှိ ပညာရေးဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့မှုများကို ပိုမိုများပြားလာစေရန် advocate လုပ်ရာမှာ ဘာကြောင့် အသုံးဝင်လိမ့်မလဲ။
- Case study -2 (ဝန်ထမ်း၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အခက်အခဲကို ကူညီဖြေရှင်းပေးသင့်လား။)
ပလက်စတစ် (plastic) နှင့် ဖိုက်ဘာပ ( fiber) ပစ္စည်းများ ထုပ်လုပ်ရောင်းချသော နာမည်ကြီး ကုမ္မဏီတစ်ခုမှာ Ravi ဟုခေါ်သောဝန်ထမ်းတစ်ယောက်ရှိပါတယ်။ Ravi ကအလုပ်ကြိုးစားတယ်။ ရိုးသားတယ်။ အထက်လူကြီးရဲ့ ညွှန်ကြားချက်ကို နာခံလိုက်လျောတယ်။ သူက ကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်ရေး ဌာနမှအဖွဲ့ဝင်တစ်ဦး ဖြစ်တယ်။ သူရဲ့ဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့လည်း ကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးရှိတယ်။ ဒီအဖွဲ့အစည်းမှာ နှစ်ပေါင်း ဆယ်နှစ်ကျော်ကြာ အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့အတွက် လုပ်ငန်းကျွမ်းကျင်ပြီး ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းတိုးတက်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်တယ်။ အရည်အချင်းရှိတဲ့ ဝန်ထမ်းတစ်ဦး ဖြစ်ကြောင်း ကြီးကြပ်သူ အထက်အရာရှိနှင့် ကုမ္မဏီ ဝန်ထမ်းများက သိရှိထားကြတယ်။
Ravi၏ လုပ်အားခက မိသားစုအခြေခံ စားဝတ်နေရေးအတွက် အဆင်ပြေသော်လည်း အပိုစုငွေ စုနိုင်တဲ့ အဆင့်တော့မဟုတ်ပါ။ Ravi ၏ သမီးမင်္ဂလာဆောင်ရန် ကိစ္စပေါ်လာတံါအခါ Ravi အတွက် မင်္ဂလာစရိတ် လိုအပ်လာတယ်။ ထိုငွေအတွက် ကုမ္မဏီအကြီးအကဲထံ ချေးငွေထုတ်ပေးရန် တောင်းခံသော်လည်း အကြီးအကဲ ကလျစ်လျူရှုခဲ့တယ်။
နောက်ရက်များတွင် Ravi နှင့်ပတ်သက်ပြီး တိုင်ကြားတဲ့ အသံကို ကုမ္ပဏီအကြီးအကဲက Ravi ရဲ့ ကြီးကြပ်သူထံမှ ကြားသိရသည်။ Ravi က အလုပ်ချိန်မမှန်တော့ကြောင်း၊ အလုပ်ပြီး မြောက်မှု အားနည်းလာ ကြောင်း၊ အရက်သောက်တတ်လာကြောင်း တင်ပြလာခြင်းဖြစ်တယ်။ Ravi ရဲ့လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေက Ravi က အရင်နဲ့မတူတော့ဘဲ အပြုအမူတွေ ပြောင်းလဲလာကြောင်း ပြောကြတယ်။ Ravi ရဲ့ကြီးကြပ်သူ မန်နေဂျာက ဒီပုံစံဟာ ဝန်ထမ်းတစ်ဦးရဲ့ သဘောထား ပြောင်းလဲလာခြင်းရဲ့ အစောပိုင်းအဆင့်ဟု ယူဆခဲ့တယ်။
မန်နေဂျာက Ravi အိမ်ကိုလိုက်သွားပြီး Ravi ရဲ့ဇနီးနဲ့ တွေ့ဆုံစကားပြောခဲ့တယ်။ Ravi ရဲ့ ဇနီးက သမီးဖြစ်သူ မင်္ဂလာဆောင်ကိစ္စအတွက် ငွေကြေးအခက်အခဲ များစွာရှိနေကြောင်း၊ Ravi အလုပ်လုပ်နေသော ကုမ္မဏီဘက်က ငွေကြေးအကူအညီမရရှိခဲ့ကြောင်း ပြောပြခဲ့တယ်။ ထို့ပြင် Ravi ရဲ့ဇနီးက Ravi က နောက် အလုပ်ပြောင်းရန် ရှာဖွေနေကြောင်း အသိပေးခဲ့တယ်။
မန်နေဂျာလည်း Ravi အိမ်မှ ပြန်လာစဉ် ဒီကိစ္စကို အလေးအနက် စဉ်းစားခဲ့တယ်။ Ravi ကဲ့သို့ လုပ်ငန်းကျွမ်းကျင်သူတစ်ယောက်ကို မဆုံးရှုံးသင့်ဟု ယူဆခဲ့တယ်။ နောက်ရက်မှာ Ravi ရဲ့မိသားစုအခက်အခဲ ကို ကုမ္မဏီ အကြီးအကဲထံ တင်ပြပြီး လိုအပ်တဲ့ အကူအညီ ပေးနိုင်ရန် တင်ပြခဲ့တယ်။ နောက်ဆုံးမှာ အကြီးအကဲတွေက Ravi ရဲ့ကြိုးစားအားထုတ်မှုအတွက် ထိုက်တန်သော ဆုကြေးပေးသင့်တယ်လို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး Ravi အတွက် ဆုကြေးငွေပေးအပ်ခဲ့တယ်။ Ravi မိသားစု အလွန်ပျော်ရွှင်ခဲ့တယ်။ သမီးဖြစ်သူ မင်္ဂလာကိစ္စ အတွက်လုံလောက်စွာ သုံးစွဲနိုင်ခဲ့တယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ Ravi က အလုပ်ကို သပ်ရပ်စွာ ဝတ်စားဆင်ယင်လာပြီး ယခင်ကဲ့သို့ ပျော်ရွှင်တက်ကြွစွာ လုပ်ငန်းတွေကို ဆောင်ရွက်ခဲ့တယ်။ သူ့ရဲ့မကောင်းတဲ့အပြုအမူတွေ ကိုလည်းစွန်လွှတ်ခဲ့တယ်။
သုံးသပ်ရန်မေးခွန်းများ
၁။ Ravi ရဲ့ အပြုအမူနဲ့ကုမ္မဏီရဲ့ စီမံခန်ခွဲပုံ ကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာသုံးသပ်ကြည့်ပါ။
၂။ သင်သာ Ravi နေရာမှာ ရှိခဲ့ရင် သင်မည်ကဲ့သို ပြုမူဆောင်ရွက်မလဲ။
၃။ ဒီဖြစ်ရပ်မှည ဝန်ထမ်းနှင့် အလုပ်ရှင် သဘောထားပြောင်းလဲခဲ့ပါသလား။ သုံးသပ်ပြပါ။
Video Link – https://www.youtube.com/watch?v=Sv7j4uuu-VY
Resource
Sarma V.S. Veluri, “ organizational Behaviour : An Interactive Learning Approach Text and Cases”, 2009