September 2023

ဒေါသကို ဘယ်လို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုထားသလဲ? ဒေါသ ဆိုတာဟာ ပြင်းထန်တဲ့ စိတ်ခံစားချက်တခုဖြစ်ပြီး စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်ခြင်း၊ မနှစ်မြို့ခြင်း၊ မကျေနပ်ခြင်းတို့ကို ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ အခြား စိတ်ခံစားချက်တွေဖြစ်တဲ့ ပျော်ရွှင်ခြင်း၊  ဝမ်းနည်းခြင်း၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း များလိုဘဲ ဒေါသဖြစ်ခြင်းကလည်း လူတယောက်ရဲ့ ပုံမှန်စိတ်ခံစားချက်တခုသာဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သတိပြုဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဘယ်အချိန်မှာ ဒေါသဖြစ်လေ့၊ ဒေါသထွက်လေ့ရှိကြသလဲ? လူတယောက်ရဲ့ဘဝမှာ ဒေါသကိုဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းအရာ၊ အဖြစ်အပျက်များစွာရှိတတ်ပါတယ်။ အများအားဖြင့် လူတယောက်ဟာ ခြိမ်းခြောက်ခံရတယ်လို့ ခံစားရတဲ့အခါ (ဒါမှမဟုတ်) အနှောင့်အယှက်ပေးခြင်းခံရတယ်လို့ ခံစားရသောအခါ (ဒါမှမဟုတ်) ငြင်းပယ်ခံရတယ်လို့ ခံစားရသောအခါ (သို့မဟုတ်) စော်ကားပြောဆိုခံရတယ်လို့ ခံစားရတဲ့အခါတွေမှာ  ဒေါသထွက်လေ့ရှိပါတယ်။ * ပုံမှန်အားဖြင့် “နာကျင်မှု“တမျိုးထဲ ခံစားရရုံနဲ့ ဒေါသဖြစ်လေ့မရှိပါဘူး။ အဲဒီနာကျင်မှုဟာ ဒေါသကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်တဲ့ “အတွေး”မျိုးတွေဖြစ်တဲ့ တစုံတစ်ယောက်က ငါ့ကို စော်ကားနေတယ်၊

စိတ်ဒဏ်ရာအလွန် ဖိစီးမှု​ဝေဒနာ ( Post-Traumatic Stress Disorder _ PTSD ) ဆိုတာဘာလဲ။  စိတ်ဒဏ်ရာအလွန် ဖိစီးမှု​ဝေဒနာ ( Post-Traumatic Stress Disorder ) ဆိုသည်မှာ ကိုယ့်ဘဝတွင် ထိတ်လန့်​ခြောက်ခြားဖွယ်၊ ​ကြောက်မက်ဖွယ်​ကောင်း​​သော၊ အန္တရာယ်ရှိ​သော ဖိစီးမှုဒဏ်များကို နာကျင်စွာ ကြုံ​တွေ့ခံစားခဲ့ရပြီး​နောက် ဖြစ်​ပေါ်လာ​သော စိတ်အ​ခြေအ​နေဖရိုဖရဲဖြစ်ခြင်းကိုဆိုလိုပါသည်။ ကိုယ်မ​မျှော်လင့်ထား​သော၊ ​​ခြောက်ခြားဖွယ်ဖြစ်ရပ်များကို ရုတ်တရက် ကြုံ​တွေ့ခံစားလာရလျှင် လူ့သဘာဝအရ ထိတ်လန့်တုန်ရွံ့မိမည်မှာ ပုံမှန်ဖြစ်ပါသည်။ အ​ကြောင်းမှာ ရုတ်တရက်ဖြစ်​ပေါ်လာ​သော​ခြောက်ခြားဖွယ်ဖြစ်ရပ်များ၊ အ​ပြောင်းအလဲများ၊ ဖိစီးမှုဒဏ်များကို ခံနိုင်ရည်ရှိရန်၊ သို့မဟုတ် ယင်းအဖြစ်အပျက်မှ အလျင်အမြန်​ရှောင်ရှားနိုင်ရန် ကိုယ်ခန္ဓာက အလိုလိုတုံ့ပြန်​ပေးခြင်းသာဖြစ်ပါသည်။ ဤသည်ကို ( Fight-or-Flight response ) ဟုဆိုပါသည်။  စိတ်ဒဏ်ရာအလွန် ဖိစီးမှု​ဝေဒနာ ( Post-Traumatic Stress

ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်း ( Resilience ) ဆိုတာဘာလဲ။ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်း ( Resilience ) ဆိုသည်မှာ ကိုယ့်ဘဝတွင်ဖြစ်​ပေါ်လာ​သော ကြီးမားသည့်​​ပြောင်းလဲမှုများ၊ အခက်အခဲစိန်​ခေါ်မှုများ၊ စိတ်ဖိစီးမှုများကို စိတ်အ​ခြေအ​နေ​ကောင်း​မွန်စွာ၊ အပြုအမူ​သင့်​လျော်စွာဖြင့် အလိုက်သင့်စွာရင်ဆိုင်ဖြတ်သန်းနိုင်စွမ်းရှိခြင်း၊ ​ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်းရှိခြင်းကို ​​​​ခေါ်ဆိုပါသည်။  ကျွန်တော်တို့လူသားတိုင်းသည် ​မွေးဖွားလာသည့်အချိန်မှစ၍ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းအားအနည်းအများဖြင့် ​လောကဓံကို ရင်ဆိုင်ဖြတ်သန်းကာ ရှင်သန်​ကျော်လွားခဲ့ရပါသည်။ လူတိုင်းတစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ကွဲပြားခြားနားသည့်အ​လျောက် ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းလည်းမတူကြပါ။  ​ရှင်သန်ကြီးပြင်းလာရသည့် ပတ်ဝန်းကျင်အ​ခြေအ​နေ၊ မိသားစု၏ ​ထောက်ပံ့ကာကွယ်​ပေးမှု၊ ကိုယ်ကိုတိုင်၏ ကိုယ်ရည်ကိုယ်​သွေး စသည့်အချက်များ​ကြောင့် ကွဲပြားကြပါသည်​။ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းဆိုသည့် ခိုင်မာ​ထက်သန်သောစိတ်စွမ်းအား၊ ဒုက္ခပြဿနာများနှင့်​ကြုံ​တွေ့တိုင်း ပြန်လည်နာလန်ထူ၊နာလန်ထနိုင်​စေရန် ကူညီ​ပေး​သော ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းစိတ်စွမ်းအားမရှိလျှင် ပုံမှန်အသက်ရှင်သန်ဖြတ်သန်းနိုင်ဖို့၊ စိတ်ဖိစီးများကို ကိုင်တွယ်​ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ ခက်ခဲလှပါသည်။ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းရှိသူများမှာမူ ဖြစ်ပျက်လာ​သော အခက်အခဲစိန်​​ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်​ဖြေရှင်းရန် အသင့်ရှိ​နေရုံသာမက ယင်းမှ ပြန်လည်ရရှိ​သောသင်ခန်းစာများကို လက်​တွေ့ပြန်လည်အသုံးချနိုင်စွမ်းရှိကြပါသည်။ ​​ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်းရှိကြပါသည်။

စိတ်ဒဏ်ရာရစေနိုင်သော အခြေအနေ ဆိုသည်မှာ လူတစ်ယောက်အတွက် တုန်လှုပ်ခြောက်ခြားစေသော အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပြီး ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်းထက်ပိုသော ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်ဖွယ် အတွေ့အကြုံဖြစ်ပါသည်။ ဘယ်အသက်အရွယ်မှာ စိတ်ဒဏ်ရာရနိုင်ပါသလဲ။ စိတ်ဒဏ်ရာရစေနိုင်သော အခြေအနေများ *** ကိုယ်တိုင်ကြုံတွေ့ခြင်း သို့မဟုတ် မြင်တွေ့ခြင်း *** ကိုယ်တိုင်ကြားသိရခြင်း ဘယ်လို တုံ့ပြန်မှုတွေရှိနိုင်ပါသလဲ။ စိတ်ဒဏ်ရာသည် လူတစ်ယောက်၏ ထင်မြင်ယူဆချက်နှင့်သာ သီးသန့်သက်ဆိုင်သောအရာဖြစ်ပါသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ တစ်စုံတစ်ယောက်ကို ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်စေသော ကိစ္စတစ်ခုသည် အခြားသူတစ်ဦးကို တူညီစွာသက်ရောက်မှု ရှိချင်မှ ရှိနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် စိတ်ဒဏ်ရာရစေနိုင်သော အခြေအနေကြုံတွေ့ ရသူ အများစုသည် ရက်ပိုင်း၊ လပိုင်းအတွင်း ပုံမှန် ပြုမူလှုပ်ရှားနိုင်ရန် ခက်ခဲလေ့ရှိပြီး အောက်ပါတို့ကို ခံစားရနိုင်ပါသည်။ ဘယ်လောက်ကြာကြာ ခံစားရမလဲ။ စိတ်ဒဏ်ရာရစေနိုင်သော အခြေအနေများနဲ့တုံ့ပြန်မှုတွေကို သိပြီဆိုတော့ သင်ခန်းစာ ဗီဒီယိုလေးကို လေ့လာရအောင်။